Catacomben en begraafplaatsen in Parijs

Parijs is een levende stad, maar in een levende stad heeft ook de dood een plaats. Sommige begraafplaatsen zijn geliefde wandelparken voor verliefde stellen of ontdekkingsoorden voor vogelaars. Zelfs het meest lugubere dodenrijk, de Catacombes, is een toeristische trekpleister.

De beroemdste begraafplaats van Frankrijk is wellicht Père Lachaise (8 Bd de Ménilmontant et 16 rue du Repos, 20ste arrondissement). In ieder geval is hier de grootste verzameling graven van beroemdheden te zien. Edith Piaff, Jim Morrison en Fréederic Chopin liggen hier, maar ook de Parijse stadsontwerper baron Hausmann, Oscar Wilde en dokter Guillotin, de ontwerper van de guillotine.

Deze begraafplaats is liefst 900 jaar oud. Talloze monumenten getuigen er van. Er zijn wellicht meer begraafplaatsen waar zo veel mensen hun laatste rustplaats vonden, maar niet waar net zo veel bloed vergoten is. Hier werd in 1871 een opstand van anarchisten neergeslagen, ten koste van 1.000 mensenlevens. Vandaag de dag gaat het er vrediger aan toe. Vogelspotters en verliefde paartjes vermaken zich hier, terwijl toeristen de begraafplaats ook waarderen als uitzichtspunt.

De grafakker is 47 hectare groot, maar verdwalen is niet nodig. Bij de ingangen en bij bloemenshops in de buurt zijn plattegrondjes verkrijgbaar.

Voor grafrust moet je op de begraafplaats van Montmartre (20 Avenue Rachel, 18e arr.) toch eventjes zoeken. De Rue Caulincourt loopt met een viaduct letterlijk vlak boven een aantal tombes. Na de revolutie van 1789 werd hier een massagraf gegraven voor de slachtoffers van de talloze rellen, onder wie tientallen leden van de Zwitserse garde. Onder de andere 'rustenden' zijn de componisten Berlioz en Offenbach, zangeres Dalida en de Nederlandse schilder Ary Scheffer. Ook schrijver Emile Zola (die met zijn pamflet J'Accuse het Dreyfuss-schandaal aan het licht bracht, werd hier begraven. de tombe staat er nog, zijn familie ligt er nog, maar zijn lichaam werd later overgebracht naar het Pantheon.

De meer dan 200 jaar oude begraafplaats Montparnasse (3 Bd Edgar-Quinet, 14e arr.) is met 1.200 bomen op 19 hectare een van de belangrijkste groene longen van de stad. De opzet van deze begraafplaats is veel strakker, saaier, zo u wilt, dan die van de voorgaande twee. Jean Paul Sartre en Simone de Beauvoir delen hier een graf. Ook van de beeldhouwer Zadkine, de dichter Baudelaire en de schrijver Samuel Beckett zijn hier tombes te vinden.

Picpus (35 Rue de Picpus, 12e arr.) is een bijzondere begraafplaats. Hier werden in 1794 1300 mensen begraven die tijdens de terreur van Robespierre onthoofd waren. De guillotine stond even verderop, op het plein dat nu Nation heet. Ze liggen in twee massagraven. Deze kleine begraafplaats staat ook te boek als chic: een rondgang langs de graftombes leest als een wie-is-wie van de Franse adel. Voor Nederlanders zullen de meeste namen echter volslagen onbekend zijn.

De Catacomben (1 Place Denfert-Rochereau, 14e arr.) herinneren ons aan de periode rond 1800. In de snel groeiende stad waren de bestaande begraafplaatsen bepaald niet fris; juist daar werden veel ziekten verspreid. De stad besloot daarop een aantal begraafplaatsen te ruimen. In de oude zandsteengroeven ten zuiden van het toenmalige Parijs vond men ruimte om de botten en schedels op te stapelen. Die liggen er nu nog, langs kilometers lange gangen, met links en rechts de nodige grafspreuken.

Een klein deel van die gangen kan bezichtigd te worden. De ingang is te vinden bij het Place Denfert-Rochereau, bij het gelijknamige metrostation in Montparnasse. Na 130 treden omlaag en een kleine fototentoonstelling komt de bezoeker terecht in een 1,7 kilometer lange gang, waarvan overigens maar een deel door het eigenlijke ostuarium gaat. Niettemin geeft het pad in de nauwe gang een aardig beeld van de immense hoeveelheden botten en skeletten. Fotograferen met flits is verboden, uit respect voor de doden.

Voor invaliden en mensen met claustrofobie is dit duidelijk geen geschikt uitstapje. Voor avonturiers daarentegen is het allemaal wat te tam. Zij kiezen liever voor de illegale rest van de catacomben. Een lijst met toegangen daartoe circuleert op Internet. De voordelen: ze hoeven niet in de rij te staan en ze zien veel meer, als ze tenminste een goede zaklamp meenemen. Zo zijn er in het zandsteen allerlei figuren uitgehouwen en hebben andere illegale bezoekers een aantal soms prachtige schilderingen achtergelaten. De nadelen: het is verboden en bovenal niet geheel zonder risico's.

Begraafplaats in Parijs